22 сент. 2023 г.

Չավարտվող հայրենիքի սահմանները

Ամենացավալին միգուցե չի կարող լինել մեկ բան․․․ անտարբերության կողքին կանգնում է անզորության ահավոր զգացումը։ Հարցերի հարցը այն չէ, թե ինչպես են սիրում հայրենիքը, հարցնում են, թե ինչ են արել նրա համար, կամ թե հակառակը։ Հայրենիքը ամենուր է, երբ մեկնում ենք այստեղից, երբ հազարավոր կիլոմետրեր հեռու տեսում ենք այն ուղղանկյուն գրքույկը, որին հիշում ենք վարկեր ձևակերպելիս, վճարումներ անելիս։ Եւ միգուցե դա նորմալ է․ Հայաստանն իրականում պաթոսի մասին չէ։ Այո, ճանաչելով երկիրը, որի մարզերից ընդամենը 1-ը և մայրաքաղաքը սահմաններ չունեն հարևանների հետ՝ հասկանում ես, որ այն ինքդ քո մասին է․ և Հայաստանը հենց մեր անձն է՝ շատ ուրախ ու շատ տխուր, մոռանալու չափ անցյալով ու հուսառատ ապագայով, իսկ ներկա՞ն․․․ ներկան չգիտեմ, երևի` մի կերպ․․․

Միևնույն է, Հայաստանի մասին երգերը երգելու են հասարակ մարդիկ, ամենավեհ բանաստեղծություններն ասմունքելու են դպրոցներում։ Պարզապես երբեմն չգիտենք, մեր հայրենիքը Հայաստանի մասի՞ն է, թե՞ ոչ․ իրականում այս հարցի պատասխանը հստակ արտաբերված «այո»-ն չէ, որովհետև հզոր խոսքերից անդին մեր մայրաքաղաքի փողոցներն ու գյուղերի տներն են, մի կտոր հացն է, որի համար ստիպված ենք լինում քաղցած մնալ, որը կիսելու համար առիթներ ենք փնտրում։ Միգուցե, հայրենիքը հենց մեր կողքի մարդիկ են, որոնց որպիսությունը երբեմն ավելի կարևոր է։

Մեր հայրենիքի զինանշանը նաև մեր մայրերի մատներն են՝ տեղ-տեղ բռունցք դարձած, տեղ-տեղ դեմքին մոտ դեպի խորանը լուսավոր, տեղ-տեղ որպես նշան՝ գնալու, բայց նաև կանչող ու նորեն գրկող՝ որպես հավերժական կրկնվող պատմություն, մեր հայրենիքի օրհներգը հայերեն հնչյունն է, բառը, որ արտասանվում է անգամ այլ երկրներում՝ ամենաքիչ հայկական անկյուններում։ 

Մեր Հայաստանը երկիր է, որի Անկախության տոնը կարելի է և չնշել, քանի որ այդ, առանց այն էլ փոքր տարածքի մի մասը կտրում են մեզնից, ինչպես արել են դարեր շարունակ։ Այս երկիրը մերն է, որովհետև այլ հողի վրա հայերեն ցավել ուղղակի չի ստացվի։ Հայաստանը, այո, հեռացել է նախապես ձեռք բերված արժեքներից, որոնք, ի դեպ, տրվել են շատ դժվարությամբ, սակայն մեկ համախմբումը, որը եղել է մեր ծնողների՝ հայրենիքին մատուցած գլխավոր ծառայությունը, թույլ է տվել ապրել, վայելել․․․ Հայաստանը 1991 թվականի վերածնունդն է, այն բոլորիս 2-րդ ծնունդն է․․․ 

Եւ ես սա գրում եմ հաջորդ օրը՝ սեպտեմբերի 22-ին, որովհետև ի՛մ Հայաստան, Քո ամեն ծանր գիշերվանից հետո սովորեցրել ես նայել շքեղ լուսաբացերիդ․․․


Ես այս երգը էլ չեմ երգում, 

որովհետև դու այն էիր,
ում խաղաղության համար մեռանք առանց կասկածելու, 
որովհետև դու այն էիր,
ում համար կռվի ելանք առանց հրամանի,
որին ասացինք միակ, բայց սիրեցինք հեռվից,
կարոտից ոչ էլ արտասվեցինք օտար սրճարաններում
և իմանալով, թե ուր լողացող նավերի վրա։

Ես այս երգը կարող եմ երգել ընդամենը վերջից,
որովհետև դու այն էիր, ում կորցնելուց հետո
էլ ոչինչ չենք գտնում կորցնելու 
որովհետև անձրևից հետո էլ ոչինչ չկա, 
լեռներդ՝ գլխիկոր
սերդ՝ այո՛, ավելորդություն
որդիներիդ ծնունդը՝ միակ հույս․․․

Եւ ես այս երգը երգում եմ գլխիկոր,
որովհետև դու այն էիր, 
ում պահելիս օրհնանքն անգամ մեր ձեռքերին չօգնեց,
երբ ճանապարհ ընկանք
մթնեց գրողի տարած օրը,
երբ թողեցինք ծնունդ տված տողն ու միտքը․․․

8 нояб. 2022 г.

Մենք ամուսնացանք․․․

Մենք ամուսնացանք աշնանը։ Միգուցե ամենագեղեցիկ աշնանը, որի գեղեցկությունն այդպես էլ չհասցրինք զգալ․․․

Մենք ուշացանք նույնիսկ մեր ամուսնական ճանապարհորդությունից՝ այդ մեկշաբաթյա մեղրամիս կոչվածից․․․։ Առհասարակ, ամուսնությունը գիտակից մարդու հասարակածն է, կյանքի ամենակարևոր իրադարձությունը։ Պետք չէ հանճարորեն ձևակերպել երբեմնի արտասանված ամենավեհ մտքերը, բայց մարդիկ բաժանվում են հավաքականորեն, ամուսնանում՝ յուրովի։


Մեր հարսանիքը հոգնակի դարձավ, մենք միգուցե 1․5 հարսանիք ունեցանք․․․ մենք ամուսնացանք պատերազմի և խաղաղության ճամփաբաժնին, աշնան տաք և ցուրտ օրերին։ Մեր, տրամադրության մեջ չտեղավորվող, «հարսանիքներին» կրկնակի հրճվեցինք և կրկնակի ապրեցինք։ Մարդիկ ամուսնանում են, բաժանվում, դարձյալ ամուսնանում, իսկ մենք միմյանց հետ 2 հարսանիքներով ամրագրում ենք մեր միությունը․․․ մենք այստեղ ևս չտեղավորվեցինք տրամաբանության և մտածողության մեջ։ 

Գիտե՞ք ինչ են զգում զույգերը, երբ հյուրերին հրավերներն ուղարկում են 2 անգամ․․․ ճիշտ է՝ մենք եկեղեցում մեկ անգամ խոստացանք լինել միասին, սակայն երկու հարսանիք է, քանի որ կրկնապատիկ ուրախ ենք միմյանց հետ ամուսնանալու համար․․․ 

Իհարկե ամուսիններն ունեն թերություններ․․․ Քարնեգիի տեսությունը հենց այդ մասին է․ եթե ամուսիններն անթերի լինեին, ապա չէին ամուսնանա իրենց կանանց հետ։ Իհարկե հիմնավոր հակասությունը ամուսնությունը կյանքի կարևորագույն անցումը դարձնելն է։ Իսկ մենք եկել ենք համոզելու, որ ամուսնությունից հետո, այո՛, կյանք կա։ «Փոքրիկ իշխանի»՝ ընտելացրած սիրելիի համար պատասխանատու լինելուց վերև էլ մի քայլ կա․ ասել, որ այդ բոլոր ճանապարհները հարթ են, նույնն է, ինչ ոչինչ չասել։ 

Ամուսնալուծվելու համար նախատեսված զգեստներ չկան, օրացույցներում կարմիրով չեն նշվում այդ օրերը, ամուսնալուծվելու օրը գինովցած հյուրերը երջանկություն չեն մաղթում նորաբաժաններին․․․ ուրեմն հարսանիքը ամենագեղեցիկ տոնն է, որը կարելի է ապրել։ Ինչո՞ւ են սեփական ծննդյան տարեդարձը, Ամանորը այդքան սպասելի և գեղեցիկ։ Բացի այն, որ այդ շարքային օրվանից հետո գալու են դեռևս անհայտ և անակնկալներով լի օրեր, այլ նաև մի կարևոր բանի համար․ այդ օրը մարդիկ ավելի շատ են հավատում հրաշքին, քան մնացած 363 օրերին։ Մենք եկել ենք կոտրելու նաև այդ կարծրատիպը։ Ամուսնանալիս ևս պետք է երազանքներ պահել։ Ամուսնության առանձնահատկությունն այն է, որ այդ երազանքները կատարվում են հաջորդ իսկ օրվանից։ 

Դարձյալ չձևակերպելով՝ պետք է արձանագրել, որ «ամուսնությունը թթու թան չէ, ամեն մարդու բան չէ»։ Երևի նորապսակները չպետք է գրեն ամուսնության մասին, քանի որ հիմնականում տողերը գրվում են տարիներ անց։ Սակայն մենք մենք չէինք լինի, եթե չկոտրեինք նաև այս կարծրատիպը։ 

Սիրո մասին գրում են բոլորը․․․ երևի թե, նույնիսկ կիսագրագետները։ Սիրո մասին շատ բան գրել պետք չէ, երբեմն ընդամենը 5 տառ՝ «սեր իմ» գրելը և ուղարկելը սիրելիին բավական է։ Սիրո մասին խոսում են բոլորը՝ դեռահասները, հաջողակներն ու աղքատները, խաբվածներն ու այդ զգացմունքից հեռուները․․․ մի խոսքով բոլոր նրանք, ովքեր սիրում են, կամ գոնե ձևացնում են, թե սիրում են։ Ամուսնությունը այլ է, այն նախ երկար է գրելու համար, նաև բարդ է ապրել։ Իրականում բարդ է նաև ամուսնանալ, քանի որ այդժամ ամեն ինչ իմաստավորվում է ավելին, քան նախորդած բոլոր իրադարձություններում։ 

Մեր աղավնիներն ուրախ էին և ազատ։ Հետաքրքիր է՝ քանի զույգեր են ձեռքերի մեջ առել նրանց․․․ մտածե՞լ ես, թե ինչքան թանկ են աղավնիները։ Նրանց վայրկյաններ տևող թռիչքի համար բավականին բարձր գին է վճարվում։ Նրանք թռչում են և րոպեներ անց հետ կանչվում՝ նախապատրաստվելու հաջորդ թռիչքին կամ անցնելու ձանձրալի վանդակը։ Ի՞նչ են մտածում աղավնիները, սիրո՞ւմ են արդյոք իրենց աշխատանքը․․․ 

Ինչպես լինում է հեքիաթներում, աշունը զիջում է իր տեղը ձմռանը։ Մենք հասցրինք վերաձևակերպել գրեթե ամեն ինչ, ինչ կա մեր շուրջը։ Մեր սիրո աշունը կրկնվեց․․․ մենք ամուսնացանք։

1 апр. 2022 г.

Դու, որ գիտես սիրո կանոնները

 Երբեմն գումարս միայն բավականացնում է քեզ թատրոն հրավիրելու համար... այս քաղաքի ռեստորանները գիտեն մեր սիրո մասին, իսկ փողոցները՝ վեճերի։

Մենք արթնանում ենք սիրո հետ. միգուցե ամենահաճելի զգացումներից մեկը, որը կարող է մարդն ապրել։ Քիչ ենք գրում, շատ խոսում, բայց, եթե լսել, ուրեմն միայն սիրելիին։ 

Լայն ու նեղլիկ փողոցների անհարմար մայթերին միասին անվերջ քայլողներս գիտենք սիրո բանաձևերը, բայց ամեն ինչ այդքան էլ հեշտ չէ։ Միշտ չէ, որ բժիշկներն ամենաառողջ մարդիկ են։ Մեր սերը երևանյան անձրևի շունչն է։ Գիտե՞ս, յուրաքանչյուրը տարբեր ձև է զգում անձրևը, ոմանք ընդհանրապես, փակվում են տանը և արձակում վարագույրները...



31 мая 2019 г.

Դու և ես

Դու-ն վաղուց արդեն 4 տառ է ինձ համար... ես-ն էլ հետը: Դու շարունակ գրում ես այն մասին, որ չպետք է վհատվենք և պիտի շարունակենք ժպտալ: Իսկ դու ժպտո՞ւմ ես այն պահերին երբ երջանիկ չես: Չնայած... ո՞ւմ հետ եմ խոսում. դու անգամ երջանկությունը զգալիս չես ժպտում: Համաձայն եմ, որ մի օր բոլորի ներսում ինչ-որ բան կոտրվում է:

Հորդառատ անձրևին է երևում սիրո անմնացորդությունը, բայց դու ջերմություն ես սիրում, այն էլ չափավոր: Դժվար թե մտածես քեզ սիրողների մասին: Անձրևի ընթացքում էլ երևի քնում ես: Մեղավոր ես: Քնում ես, որ չտեսնես ինչպես են սիրում: Սիրո մասին երևի թե ամենամեծ տողերն արդեն գրվել են: Նույնիսկ սառած թեյը խմելը կարող է քեզ ինչ-որ մեկին հիշեցնել. այդիսկ պատճառով դու երևի դժվարությամբ ես այն խմում: Անիմաստ է քեզ ասել, որ այնքան դժվարությամբ, ինչպես դու խմում ես եռման թեյը, մարդիկ սիրում են այդպես: Խմիր օրական 3-4 բաժակ դառը սուրճ ու հասկացիր, թե որքան դառն է ամեն ինչ այդ միակի գնալուց հետո: Շտապիր մեղադրել ինձ սերն ու սուրճն իրար խառնելու համար: Սերը չեն նախատեսում այնպես, ինչպես դու մտածում ես օրվա ընթացքում քո ուտելու մասին: Երևի թե գիտես, որ անգամ սոված են սիրում, բայց ինքդ միշտ կուշտ ես: Սիրո առաջ դու ամենամեղավորն ես:

Ոչինչ էլ առաջվանը չէ: Ցավը գիտե՞ս որն է. հիշելով ամենը՝ տպավորություն է, որ ոչինչ չի էլ եղել: Երևի դու դպրոցում ամենալավն էիր մաքրում գրատախտակը: Դպրոցից հետո էլ քո մեջ այդ սովորությունը մնացել է: Վարար գետն անգամ անկանգ ճանապարհին ինչ-որ բաներ խնայում է...:

Չգիտեմ, մարդիկ այս տարօրինակ քաղաքում նույնքան տարօրինակ էլ սիրում են: Ես չեմ քնում, որպեսզի դասավորեմ տողերս քո մասին, բայց գրելիս ուզում եմ քնել, որովհետև վերջերս կտրուկ բարձրացել է երազում քեզ տեսնելու հավանականությունը:

13 мая 2019 г.

Գողացված երազանքների փոխարեն

Ես կլուսանկարեմ քաղաքի մայրամուտները քեզ չգրված նամակների փոխարեն: Արդեն վաղուց չկա ավելի գեղեցիկը, քան դու: Մենք ժպտում ենք փոքրերին ու մեծերին, այդ թվում մեզ սիրողներին: Բայց մեզ սիրողներին քիչ ենք ժպտում, որովհետև ավելի շատ ցավեցրել ենք: Մեզնից գողացել են մեր երազանքները՝ տեղը թողնելով այս գեղեցիկ քաղաքի շքեղ մայրամուտները:

Ոչինչ այլևս առաջվանը չէ: Չգիտեմ, թե ինչպես է չափվում գեղեցիկը, որովհետև երբ կողքիդ էի, գեղեցիկը չէի նկատում... ոչինչ չէի նկատում: Դու գնացել ես՝ ոչինչ չթողնելով և ոչինչ չտանելով: Չգիտեմ նաև, թե ինչպես են գնում մարդիկ: Մի օր երևի մենք կհանդիպենք փողոցում. ոչ լայն մայթին, որպեսզի ստիպված լինենք ճանապարհը զիջել միմյանց: Բախտը մեզ հիմա էլ լայն մայթեր չի տա: Չգիտեմ՝ ով մեզնից կգա ընդառաջ և ով հետ, կամ էլ դու մինչև հանդիպելը կանցնես փողոցը սովորությանդ համաձայն: Գուցե մենակ չլինես փողոցում...:

Առաջին անգամ հետ գնացի նույն փողոցով դարձյալ քայլելու, որպեսզի գլիցինիաների հոտը դարձյալ զգամ: Ու այս քաղաքում եզակի հանդիպող գլիցինիաների հոտը քեզ է հիշեցնում: Երևի շարունակեմ ծխել բացակայությունդ, ավելի դառը բան չկա: Հակադրությունը իմ ու քո չմիասնության ամենալավ պատկերն է: Գունավորն ու անգույնը մեզնով երբեք չեն միախառնվել: